طرح «مناره» ؛ پیشنهاد محمدجواد ظریف برای همکاری هسته‌ای صلح‌آمیز در خاورمیانه

در این متن به جزئیات طرح «مناره» که توسط محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین  ، و محسن بهاروند، سفیر سابق ایران در انگلیس، ارائه شده، پرداخته شده است. این طرح با هدف ایجاد یک سازوکار همکاری در زمینه فعالیت‌های تحقیقاتی و غیرنظامی اتمی در خاورمیانه، برای حرکت به سمت منطقه‌ای عاری از سلاح‌های اتمی طراحی شده است.

طرح «مناره» چیست؟

مناره (Middle East Network for Atomic Research and Advancement)، یک نهاد منطقه‌ای است که به منظور تسهیل همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای میان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا پیشنهاد شده است. هدف اصلی این طرح، بهره‌برداری مشترک از فناوری هسته‌ای در زمینه‌هایی مانند تولید انرژی، پزشکی، کشاورزی، و تحقیقات علمی است.

این طرح، بر اساس چند اصل کلیدی استوار است:

رد تولید و استقرار سلاح‌های هسته‌ای: کشورهای عضو باید متعهد شوند که از تولید یا استقرار سلاح‌های هسته‌ای خودداری کنند.

نظارت متقابل و پادمان‌های قوی: اعضا باید با تأیید متقابل، پایبندی به تعهدات خود را تضمین کنند. این نهاد شامل پادمان‌های قوی برای جلوگیری از انحراف مواد هسته‌ای به سمت استفاده نظامی خواهد بود.

همکاری و اشتراک‌گذاری: کشورهای عضو امکانات، تخصص و سرمایه‌گذاری‌های مشترک در زمینه‌هایی مانند غنی‌سازی اورانیوم و مدیریت پسماند را به اشتراک خواهند گذاشت.

اهداف و دلایل ارائه طرح مناره محمد چواد ظریف

طرح «مناره» در واکنش به وضعیت ناپایدار منطقه و بحران‌های هسته‌ای موجود ارائه شده است. به گفته ظریف و بهاروند، پس از گذشت پنج دهه از پیشنهاد اولیه ایران برای ایجاد منطقه‌ای عاری از سلاح‌های هسته‌ای، به دلیل کارشکنی‌های اسرائیل و حمایت ایالات متحده، پیشرفت چندانی حاصل نشده است. وضعیت با اقدام نظامی غیرقانونی اخیر اسرائیل علیه تأسیسات هسته‌ای ایران، بدتر شده و منطقه را در آستانه درگیری هسته‌ای قرار داده است.

این طرح نه تنها به دنبال کاهش خطرات هسته‌ای است، بلکه می‌خواهد رویکرد منطقه به مسائل اتمی را از “تهدید” به “فرصت” تغییر دهد. علم هسته‌ای می‌تواند راه‌حل‌هایی برای بحران‌هایی مانند کمبود آب، امنیت غذایی، بحران آب و هوا و تنوع انرژی ارائه دهد. با توجه به کاهش ذخایر نفت و گاز، انرژی هسته‌ای می‌تواند نقش حیاتی در رشد و پایداری منطقه ایفا کند.

نحوه اجرای  طرح مناره محمد چواد ظریف

مناره یک نهاد جایگزین برای خلع سلاح نیست، بلکه یک گام در جهت آن است. این شبکه از طریق یک هیئت نظارتی مشترک، امکانات و تخصص را به اشتراک می‌گذارد و شفافیت را تضمین می‌کند. دفتر مرکزی آن در یکی از کشورهای عضو خواهد بود و ناظران بین‌المللی از سازمان ملل متحد، شورای امنیت و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز به همکاری دعوت خواهند شد.

ظریف و بهاروند از کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا خواسته‌اند تا این طرح را تأیید کرده و مذاکرات رسمی در مورد ساختار، اختیارات و معیارهای عضویت آن را آغاز کنند. یک اجلاس منطقه‌ای با حمایت قدرت‌های جهانی و نظارت سازمان ملل می‌تواند اولین گام در این مسیر باشد.