مباحث ۲۲ گانه مقررات ملی ساختمان چیست؟

مشکلات موجود در طراحی شهری و معماری، یکی از بزرگ­ترین موانع حضور افراد دارای معلولیت در فعالیت­‌های اجتماعی است. افراد دارای معلولیت علی­رغم برخورداری از قابلیت­‌ها و توانایی­‌های بسیار، به­ دلیل همین موانع از عدم دسترسی به تسهیلات محیط شهری روبرو هستند و جامعه نیز بی­ بهره از نیروهای بالقوه آنان است. سازگار ساختن محیط شهر با نیازهای افراد دارای معلولیت جسمی و حرکتی در واقع بازگردانیدن این افراد به اجتماع، زندگی و فعالیت است. مجموعه ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی_حرکتی در سال ۱۳۶۸در مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن تهیه و به تصویب شورای­ عالی شهرسازی و معماری رسید.

تعاریف کلی مباحث ۲۲ گانه مقررات ملی ساختمان

رمپ پله، راه‌پله­‌ای است که ارتفاع پله آن ۲سانتی‌متر و کف پله آن بـا عمق حداقل ۶۵ سانتی‌متر دارای حداکثر شیب ۳درصد باشد.
رمپ ­جدول، سطح شیب­‌دار کوتاهی است که با بریدن یا افزودن بر جدول ایجاد شود و گذر از تراز خیابان به تراز پیاده­‌رو را ممکن سازد.
رمپ جدول قطری یا گوشه­‌ای، سطح شیب­‌داری است که در محل اتصال سواره­‌رو و پیاده­‌رو در گوشه تقاطع ‌ها واقع گردد.
سطح شیب­‌دار یا رمپ، سطح حرکت پیاده‌ای که شیب طولی داشته باشد و عبور از یک تراز به تراز دیگر را ممکن می‌سازد.

شیب پیاده‌رو

۲-۱-۱-۳-۱حداکثر شیب عرضی پیاده­‌رو باید ۲درصد باشد(شکل۱).

شکل ۱-حداکثر شیب عرضی پیاده­‌رو

۲-۱-۱-۳-۲حداکثر شیب طولی پیاده‌رو باید ۵درصد باشد. پیاده­‌روهایی با شیب بیش از ۵درصد ملزم به اجرای ضوابط سطح شیب­‌دار مطابق شرایط بند ۲-۱-۲-۲خواهد بود.

۲-۱-۱-۳-۳اگر بنا به شرایط جغرافیایی وجود شیب تند اجتناب­ ناپذیر است، باید یک مسیر جایگزین و فرعی پیش­بینی شده و با علامت گذاری مشخص گردد.

 رمپ جدول

۲-۱-۱-۶-۱در صورت وجود اختلاف سطح بین پیاده‌­رو و سواره‌رو در تقاطع خیابان‌ها و در امتداد خط­ کشی عابر پیاده، همچنین در نزدیک ­ترین فاصله از محل پارک خودرو افراد دارای معلولیت و ورودی ساختمان­‌های عمومی باید رمپ جدول نصب گردد.

۲-۱-۱-۶-۲-رمپ جدول نباید در مسیر حرکت و توقف خودرو پیشروی داشته باشد.

۲-۱-۱-۶-۳-کف رمپ جدول باید غیرلغزنده، ثابت، سخت و هموار باشد.

۲-۱-۱-۶-۴-حداقل عرض رمپ جدول به استثنای بریدگی­‌های کناری آن باید ۹۰سانتی‌متر باشد(شکل۲).

شکل ۲-رمپ جدول

۲-۱-۱-۶-۵-شیب رمپ جدول نباید بیشتر از ۸درصد و کمتر از ۶درصد باشد(شکل۲).

۲-۱-۱-۶-۶-در مناسب­‌سازی پیاده‌روهای موجود با عرض حداقل ۹۰سانتی‌متر، حداکثر شیب رمپ جدول باید ۱۵ درصد باشد.

۲-۱-۱-۶-۷-در رمپ جدول‌­هایی که دارای بریدگی در دو طرف هستند حداکثر شیب بریدگی‌ها باید ۱۰درصد باشد.

۲-۱-۱-۶-۸-حداقل عرض آزاد پیاده‌رو پس از رمپ جدول باید ۹۰سانتی‌متر باشد(شکل۲).

۲-۱-۱-۶-۹-در جایی که عرض پیاده­‌رو محدود باشد، می‌توان از رمپ جدول موازی پیاده­‌رو استفاده کرد. در این حالت شیب پیاده‌رو در محل رمپ جدول باید بین ۶تا ۸درصد و حداقل عرض فضای چرخش آن ۹۰سانتی‌متر باشد(شکل۳).

شکل ۳-رمپ جدول موازی

۲-۱-۱-۶-۱۰-در صورتی‌که رمپ جدول به صورت قطری و یا گوشه‌ای در محل تقاطع ­ها قرار گیرد، باید دارای فضای آزاد ۱۲۰سانتی‌متر در داخل خط­‌کشی عابر پیاده باشد(شکل۴).

شکل ۴-رمپ جدول قطری

۲-۱-۱-۶-۱۱-در صورتی‌که رمپ جدول­‌ها در امتداد خط‌کشی عابر پیاده قرار داشته باشند، باید حداقل ۱۲۰ سانتی‌متر فضای آزاد در داخل خط­‌کشی عابر پیاده قرار بگیرد(شکل۵).

شکل ۵-رمپ جدول در امتداد خط­‌کشی عابر پیاده

۲-۱-۱-۶-۱۲-در صورتی‌که رمپ جدول­‌های قطری دارای بریدگی کناری باشد. این بریدگی­‌ها باید ۶۰سانتی‌متر و به صورت خط مستقیم، در هر دو طرف جدول در داخل خط­‌کشی عابر پیاده قرار داشته باشند(شکل۵).

۲-۱-۱-۶-۱۳-شبکه جمع ­آوری آب‌ه­ای سطحی به هیچ عنوان نباید در ابتدا، انتها و یا روی رمپ جدول واقع شود.

۲-۱-۱-۶-۱۴-رمپ جدول باید به گونه‌ای طراحی شود که مانع از تجمع آب باران و برف در ابتدا، انتها و سطح آن گردد.

 سطح شیب‌دار (رمپ)

۲-۱-۱-۲-۱-در صورتی که سطح شیب‌دار در هوای آزاد واقع شود باید دارای آبراه مناسب بوده و تخلیه آب­‌های سطحی به گونه‌ای انجام شود که مانع از تجمع آب باران و برف در سطح آن گردد.

۲-۱-۱-۲-۲-کف سطح شیب­‌دار باید غیرلغزنده، ثابت، سخت و هموار باشد.

۲-۱-۱-۲-۳-جزییات دیگر سطح شیب­‌دار باید مطابق شرایط بند ۳-۱-۱-۶ در ضوابط طراحی معماری باشد.

۲-۱-۳-پل­‌های ارتباطی بین پیاده‌رو و سواره‌رو

۲-۱-۳-۱-پیش­‌بینی پل ارتباطی بین پیاده­‌رو و سواره‌رو در هر ۵۰۰متر، در تقاطع‌ها و امتداد کلیه خط­‌کشی­‌های عابر پیاده ضروری است.

۲-۱-۳-۲-اتصال پل­‌های ارتباطی و پیاده­‌رو باید بدون اختلاف سطح باشد. در صورت وجود اختلاف سطح، رعایت ضوابط مربوط به سطح شیب‌دار مطابق شرایط بند ۲-۱-۲-۲الزامی است.

۲-۱-۳-۳-عرض پل­‌های ارتباطی که در امتداد مسیر پیاده­‌رو نصب می­‌شوند، باید برابر عرض پیاده‌رو باشد. حداقل عرض پل‌های ارتباطی عمود بر مسیر پیاده رو باید ۱۵۰سانتی‌متر باشد.

۲-۱-۳-۴-محل ارتباط پیاده­‌رو با سواره­‌رو باید دارای علایم حسی قابل تشخیص برای افراد دارای محدودیت بینایی مطابق شرایط بند ۲-۱-۱-۲-۹باشد.

۲-۱-۳-۵-سطح پل­‌های ارتباطی باید از مصالح سخت، ثابت، غیرلغزنده و هموار باشد.

۲-۱-۳-۶-در کناره­‌های عرضی پل ارتباطی، تعبیه­‌ی لبه­‌ی مخصوص به ارتفاع حداقل ۵سانتی‌متر با رنگ متضاد با محیط الزامی است.

۲-۱-۳-۷- در طرفین عرضی پل ارتباطی بین پیاده­‌رو و سواره‌رو، تعبیه­‌ی میله دستگرد مطابق شـرایط بنـد ۳-۱-۱-۱۱ ضروری است.

ورودی‌­ها

۳-۱-۱-۱-۱- ورودی اصلی باید برای استفاده همگان قابل دسترس باشد.

۳-۱-۱-۱-۲- پیاده‌رو منتهی به ورودی قابل دسترس باید با نشانگرهای لمسی برای افراد با محدودیت بینایی مطابق شرایط بند ۲-۱-۱-۲-۹مشخص شود.

۳-۱-۱-۱-۳- ورودی ساختمان حتی‌­الامکان همسطح پیاده‌رو باشد.

۳-۱-۱-۱-۴- حداقل عمق فضای جلوی ورودی برای انتظار و گردش باید ۱۵۰سانتی‌متر باشد.

۳-۱-۱-۱-۵- حداقل عرض بازشوی ساختمان باید ۱۰۰سانتی‌متر باشد(شکل۶).

۳-۱-۱-۱-۶-ورودی قابل دسترس باید توسط راه قابل دسترس به ایستگاه وسایل نقلیه عمومی، پارکینگ قابل دسترس و محل­‌های سوار شدن مسافران و نیز به خیابان‌های عمومی و پیاده‌روها مرتبط باشد.

شکل ۶-ابعاد و دسترسی به ورودی

۳-۱-۱-۱-۷-ورودی باید با ایجاد راه قابل دسترس به تمام فضاها و عناصر قابل دسترس در داخل بنا یا تسهیلات، مرتبط باشد.

۳-۱-۱-۱-۸- ورودی قابل دسترس باید با استفاده از علایم بین ­المللی نشان دهنده درهای ورودی اصلی و فرعی، قابل شناسایی باشد.

۳-۱-۱-۱-۹-ورودی باید سرپوشیده باشد. تاثیر شرایط آب و هوایی فصلی، مانند بادهای شدید و بارش برف در طراحی ورودی­‌های ساختمان در نظر گرفته شوند.

۳-۱-۱-۱-۱۰- ورودی باید روشنایی کافی داشته باشد.

۳-۱-۱-۶-سطح شیب­‌دار(رمپ)

۳-۱-۱-۶-۱-سطح شیب­‌دار خارجی

_ شرایط سطح شیب­‌دار در فضای باز خارج از ساختمان یاید مطابق شرایط بند ۲-۱-۲در ضوابط طراحی فضای شهری باشد.

۳-۱-۱-۶-۲-سطح شیب‌دار داخلی

•  حداقل عرض سطح شیب‌دار باید ۱۲۰سانتی‌متر باشد.
•  برای سطوح شیب‌­دار تا ۳متر طول، حداکثر شیب باید ۸ درصد با عرض حداقل ۱۲۰سانتی‌متر باشد(شکل۷).

شیب رمپ

• در سطوح شیب‌دار بیش از سه متر طول (تا حد مجاز ۹متر) به ازای هر متر افزایش طول ۵سانتی‌متر به عرض مفید آن اضافه و ۰.۵درصد از شیب آن کاسته شود.
• سطح شیب­‌دار نباید دارای شیب عرضی باشد.
•  پیش­‌بینی یک پاگرد به عمق حداقل ۱۵۰سانتی‌متر با در نظر گرفتن حداکثر طول افقی ۹متر الزامی اسـت.
• کف سطح شیب‌دار باید غیرلغزنده، ثابت، سخت و هموار باشد._ در صورتی‌که سطح شیب­‌دار ارتفاعی بیش از ۲۵سانتی‌متر را طی کند و طول افقی آن بیش از ۱۸۵ سانتیمتر باشد، نصب میله دستگرد در طرفین آن الزامی است. مشخصات میله‌های دستگرد باید مطابق با شرایط بند ۳-۱-۱-۱۱باشد.
•  در سطوح شیب­‌دار با عرض بیش از ۳متر، می‌توان از میله­‌های دستگرد در وسط عرض آن استفاده کرد.
•  در کناره­‌های عرضی و پاگرد سطح شیب‌دار پیش‌­بینی لبه محافظ، حداقل به ارتفاع ۵سانتی‌متر با رنگ متضاد با محیط، به نحوی که مانع لغزش استفاده کننده گردد، الزامی است.
•  برای هشدار به افراد دارای محدودیت بینایی، باید نشانگرهای لمسی رنگی با بافت متمایز در ابتدا و انتهای سطح شیب­‌دار نصب شود.
•  در امتداد و ابتدا یا انتهای رمپ نباید پل‌ه­ای وجود داشته باشد. توصیه می­‌شود کف سطح شیب‌دار کنگره­‌ای نباشد. در هر حال ارتفاع کنگره­‌ها باید از ۵میلی‌متر کمتر باشد.

منبع : کتاب ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد دارای معلولیت(تجدید نظر اول)، ۱۳۹۹.